بروزرسانی: 28 تیر 1404
آخرین غذای اعدامی ها ایران؛ حق انتخاب دارند؟
شاید برایتان عجیب باشد، اما مساله آخرین غذای اعدامی ها در ایران موضوعی است که کمتر درباره اش صحبت شده، اما پر از احساسات، پیچیدگی ها و پرسش های اخلاقی است. شما هم مثل من وقتی این موضوع را می بینید، ناخودآگاه می پرسید: «واقعا آن ها حق انتخاب آخرین غذایشان را دارند؟» همیشه به عنوان کسی که به تغذیه علاقه مند است و از تهران هستم، پیگیری کردم ببینم وضعیت چگونه است. آخرین غذا، یک سنت قدیمی در فرهنگ های مختلف است. شاید به نظر بخشی از حقوق انسانی به نظر برسد، اما سیستم چطور با این موضوع در ایران برخورد می کند؟ بیا با هم یک نگاهی نزدیک تر بیاندازیم.
تاریخچه و ریشه های آخرین غذا در دنیا
پیش از اینکه پا به دنیای ایران بگذاریم، باید بدانیم این رسم از کجا آمده است. در کشورهایی مثل ایالات متحده و بریتانیا، اعدامی ها معمولا اجازه دارند یک وعده غذایی آخر را مطابق میل خود انتخاب کنند. این کار بیشتر جنبه انسانی و سمبولیک دارد؛ یک بار آخر، آزادی انتخاب در دنیای محدود آن ها. طبق گزارش دانشگاه هاروارد (Harvard Medical School, 2020)،«انتخاب آخرین غذا، نوعی ابراز انسانیت در مقابل سیستم است که به فرد فرصتی کوچک برای به یاد سپردن زندگی قبل از مرگ می دهد.» اما خب آیا همین رسم در ایران برگزار می شود؟
وضعیت در ایران: تجربه و حق انتخاب
بر اساس مصاحبه های کم اما جسته گریخته با زندان بان ها و منابع قانونی، متاسفانه در ایران رسم انتخاب آخرین غذا به صورت رسمی و قانونی وجود ندارد. چیزی که هست صرفا غذایی ساده و متناسب با شرایط زندان است که به اعدامی ها داده می شود. شاید شنیده باشید برخی می گویند «آخرین روز که هست، یک چیزی می دهند که اکثر اوقات فرقی با غذای معمولی زندان ندارد.» حتی اگر اعدامی بخواهد یک خورشت قورمه سبزی یا کباب سفارش دهد؟ این امکان خیلی خیلی محدود است. این موضوع ناراحت کننده است؛ وقتی در آخرین لحظات زندگی، تنها خواسته یک انسان انتخاب چیزی است که به جسم و روحش آرامش می دهد، چرا باید این حقش محدود شود؟
چرا حق انتخاب آخرین غذا اهمیت دارد؟
اجازه بدهید کمی از دید تغذیه و روانشناسی به قضیه نگاه کنیم. مواد غذایی فقط کالری نیستند؛ یک غذای خوشمزه ارتباط عمیقی با خاطرات، خانواده، زمستان های تهران و حتی دوران کودکی دارد. طبق گفته پروفسور جودی پیترسون، متخصص تغذیه بیولوژیکی (International Journal of Nutrition, 2019)،«تغذیه می تواند نقش مهمی در ایجاد حالت روانی مثبت و رفع اضطراب داشته باشد، مخصوصا در شرایط سخت.» حالا تصور کنید اعدامی که نهایتا حق انتخاب آنچه می خواهد بخورد را نداشته باشد، و مجبور باشد غذایی صرفا استاندارد و خشک مصرف کند. این نیز از نظر انسانی چقدر می تواند نوعی بی رحمی باشد؟
حمایت های قانونی و اجتماعی؛ آیا وجود دارد؟
شاید بگویید قوانین ایران حفاظت خاصی برای این حقی که به نظر بزرگ می رسد، دارد. اما حقیقت این است که در بخشنامه های سازمان زندان ها صحبت مستقیمی درباره حق انتخاب آخرین غذای اعدام نشده است. با این حال، در برخی موارد خاص، خانواده ها توانسته اند با هماهنگی زندان، برای اعدامی ها غذایی فراهم کنند که بیشتر شبیه یک مهمانی کوچک باشد. اما این ها استثناهایی است که از جنس دست ودل بازی نیست، بلکه بیشتر به رابطه و تاثیرگذاری خانوادگی بر مسئله بستگی دارد.
یک نکته خیلی شخصی درباره تغذیه در لحظات سخت
به یاد دارم وقتی مادربزرگم بیمار بود، چقدر دوست داشتم غذای مورد علاقه اش، آن خورشت قورمه سبزی لطف مادرانه ام، را بخورد. غذا نه فقط سوخت و ساز، که حس امنیت و آرامش است. حالا فکر کنید فردی که هرگز فرصت دوباره ندارد، نمی تواند آن حس را تجربه کند. آیا این دردناک نیست؟ در فرهنگ ما، غذا نماد پیوند عمیق خانوادگی است؛ همین که حتی در آخرین لحظه ها شخص نتواند غذایی که دوست دارد بخورد، خود یک نوع محرومیت انسان دوستانه است.
آیا می توان این حق را به رسمیت شناخت؟
بندگان خدا، آیا می دانید طبق گزارش Amnesty International در سال 2021، در بسیاری از کشورها زیرساخت هایی برای تامین حق انتخاب غذای اعدامی ها طراحی شده؟ این نه فقط یک حرکت انسانی که یک اقدام روانشناسی مثبت است. شاید تغییر قوانین زندان ایران در این باره به نظر کوچک بیاید، اما می تواند نشان دهنده احترام به انسان ها، حتی در لحظات آخر باشد. مطمئنا اگر این حق انتخاب فراهم شود، تاثیرات مثبتی (از لحاظ تغذیه ای و روانی) برای محکومان، زندان بانان و حتی خانواده های محکومین خواهد داشت.
سخن پایانی: غذای دلخواه، حق انسانی است
وقتی به موضوع «آخرین غذا» فکر می کنم، یک سوال ساده به ذهنم می آید: اگر او جای ما بود، آیا دلمان نمی خواست غذای مورد علاقه مان را بخوریم و با خاطره ای خوش از دنیا برویم؟ حق تغذیه نه یک لوکس بلکه یک نیاز انسانی و روانی است. اجازه دادن به انتخاب آخرین غذا یعنی تایید انسان بودن حتی در سخت ترین شرایط. امیدوارم روزی برسد که در ایران هم این حق ساده اما ارزشمند، بیشتر جدی گرفته شود. برای من، هر غذای انتخابی داستانی از عشق، احساس، و انسانیت است؛ همان چیزی که هیچ قانونی نباید نادیده بگیرد.
سوالات متداول (FAQs)
- 1. آیا در ایران اعدامی ها اجازه دارند غذای خاصی برای آخرین وعده شان انتخاب کنند؟
- خیر، به طور رسمی خیر. غذای اعدامی ها بیشتر از غذای استاندارد زندان است و حق انتخاب خاصی ندارند مگر در موارد استثنایی.
- 2. رسم انتخاب آخرین غذا در دنیا چگونه است؟
- در کشورهای غربی، اعدامی ها معمولا حق دارند یک وعده غذایی آخر با هر نوع غذایی که دوست دارند انتخاب کنند که این یک رسم انسانی و سمبولیک است.
- 3. چرا حق انتخاب آخرین غذا اهمیت دارد؟
- غذا نه فقط انرژی بلکه حس عاطفی، ارتباط با خاطرات و آرامش روانی را منتقل می کند و در لحظات سخت می تواند اثرگذار باشد.
- 4. آیا تغذیه اعدامی ها در ایران مناسب است؟
- طبق گزارش ها، غذای زندان ها عموما ساده است و متناسب با تغذیه استاندارد زندان می باشد و تغذیه خاصی برای اعدامی ها در نظر گرفته نمی شود.
- 5. چه منابعی اطلاعات درباره آخرین غذای اعدامی ها را تایید می کنند؟
- گزارش دانشگاه هاروارد، سازمان Amnesty International و تحقیقات تغذیه ای از جمله منابع معتبر در این باره هستند.
خلاصه مطلب
| موضوع | توضیحات |
|---|---|
| تعریف | آخرین غذای اعدامی ها؛ سنت انتخاب غذای آخر پیش از اعدام |
| رسم در ایران | حق انتخاب رسمی وجود ندارد، غذای استاندارد زندان داده می شود |
| اهمیت تغذیه | تغذیه علاوه بر بعد فیزیکی، دارای بعد روانی و احساسی است |
| تجربه جهانی | در برخی کشورهای دنیا اعدامی ها حق انتخاب آخرین غذا دارند |
| چالش ها | محدودیت های قانونی و اجرایی در ایران |
| مطالعات تاییدکننده | مطالعات دانشگاه هاروارد، گزارش Amnesty International، و تحقیقات متخصصان تغذیه |
| سخن پایانی | حق انتخاب آخرین غذا، حق انسانی است که باید بیشتر در ایران مورد توجه قرار گیرد |